Voor ik je uitleg hoe het precies komt dat eten een beloning voor je is, deel ik de resultaten van een korte vragenlijst. Ik vroeg mijn volgers op Instagram of zij zichzelf belonen met eten. De conclusie was niet geheel onverwachts: Ja zeker, ruim 60% van de vrouwen geeft aan zichzelf wel eens te belonen met eten. Eet je ook weleens om jezelf te belonen?
Insta onderzoek
Ik stelde nog meer vragen en wat blijkt? Voor een kwart van deze groep vrouwen voelt het niet oké voelt om zichzelf met eten te belonen. Dit gaat voor 60% gepaard met negatieve gedachten over zichzelf en hun eetgedrag. En vrijwel alle vrouwen die meededen met dit mini onderzoek (N=71) gaven aan zichzelf te belonen met chips of chocolade. Sommige vrouwen zijn fan van allebei, maar het overgrote deel zit in team zoet of team zout. En een enkeling kiest voor iets gezonds als beloning bijvoorbeeld fruit.
Wanneer belonen we ons zelf met eten?
Het eten van ‘de beloning’ in de vorm van iets zoets of hartigs vindt bij vrijwel iedereen plaats in de avond. Slechts een paar vrouwen geven aan dit overdag te doen of op een specifieke dag. En je stemming van het moment speelt ook een belangrijke rol.
Tot slot vroeg ik: ‘Heb je voldoende andere manieren (zonder eten) die je gebruikt om jezelf te belonen?’. Ruim 60% geeft aan onvoldoende andere manieren voor belonen te hebben of nog meer opties te willen leren kennen. Daarom geef ik onderaan dit artikel tips om jezelf op een andere manier dan met eten te belonen. Het toepassen van de tips werkt het allerbeste wanneer je ook rekening houdt met de 4 factoren die ik hieronder aan je ga uitleggen.
Let op: dit is een uitgebreid artikel. Ik wil echte impact maken zodat je anders naar je eetgedrag kan leren kijken.
Ik maak een bewuste keuze om je een uitgebreide uitleg te geven. Er is naar mijn mening al genoeg hapsnap content beschikbaar. Je weet wel die korte artikelen met opsomming lijstjes die iedere zoveel maanden herhaald worden en dan net in een ander jasje weer voorbij komen. En we weten allebei dat die korte snel gelezen stukken, geen blijvende indruk achterlaten. Je leest het even tussendoor en de inhoud vervliegt weer net zo snel. Het maakt geen impact!
Omdat ik wel impact wil maken voor jou op het gebied van voeding, eetgedrag en psychologie krijg je daarom geheel gratis deze uitleg en toelichting van me. Net als deze Eetrriggers vragenlijst trouwens. Het enige wat ik van jou nodig heb is je tijd en oprechte focus. Stel jezelf de vraag: ben ik bereid om dit te lezen en hiervan te leren? Of kom ik vooral voor een snel antwoord die ik voor het slapen gaan alweer vergeten ben.
Kortom, ga er rustig voor zitten of kom een andere keer terug 🙂
4 Redenen waarom jij jezelf beloont met eten
Vaak hoor ik in gesprek met vrouwen dat ze streng oordelen over het feit dat zij zich met eten belonen. Ik zie het als mijn missie om vrouwen het gehele plaatje te laten inzien. Om te stoppen met jezelf te veroordelen. Het is niet alleen jouw aandeel die hierin een rol speelt. Doe jezelf dus alsjeblieft niet te kort. Je bent niet de enige die zo met eten omgaat. Het is een breder probleem!
Zonder beloning geen gedrag
Voor ik je mee neem in de oorzaken wil ik dat je het begrip ‘beloning’ wat beter begrijpt. Wanneer ik uitleg geef over voeding en eetgedrag dan kan ik niet om het thema van beloning heen. Zonder beloning is er namelijk geen gedrag.
Vanuit de psychologie zien we dat (aangeleerd) gedrag wordt vertoond door de (verwachte) beloning die daar op volgt. Eenvoudig gezegd, je eet chocolade omdat je verwacht dat de smaak lekker is en het opeten van die chocolade je een fijn gevoel zal bezorgen. Of je gaat snacken uit verveling omdat je daarmee een onaangenaam gevoel (verveling) omzet in een plezierig gevoel.
Een beloning geeft je een prettig gevoel.
Waarom we onszelf belonen met eten, de oorzaken:
- Je brein
- Je gewoonten + interpretaties
- Je voedselomgeving
- Je persoonlijkheid
1: Je brein
Vanuit de evolutie zijn honger en het gevoel van verzadiging zeer belangrijke lichamelijke signalen. Ze hebben onze voorouders geholpen om te overleven. Zonder eten ga je immers dood.
Honger motiveert ons om op zoek te gaan naar eten, het zet je aan tot actie in de vorm van gedrag. Hierbij zijn er twee beloningen:
1. De wetenschap dat je eten hebt gevonden of dat het beschikbaar voor je is.
2. Het opeten van het voedsel
Wanneer je voldoende eet bij honger komt er gevoel van verzadiging voor in de plaats. Je hebt nu een onprettig gevoel (honger) omgezet in een prettig gevoel (verzadiging). Maar niet elk type voedsel geeft dezelfde mate van verzadiging.
Soms zijn er van die dagen waarop je tussendoor kan blijven snaaien, je merkt dat het beloningsgevoel je in de steek laat. Dit kan verschillende redenen hebben, in het 1-op-1 traject kijk ik samen met jou naar de oorzaken en hoe je daar in je leven mee om kan gaan.
Kortom, de allerbelangrijkste factor waarom eten een beloning voor je is, heeft simpelweg te maken met onze overleving. We krijgen honger en dat motiveert je om opzoek te gaan naar eten (beloning 1) en het opeten daarvan wat je een verzadigd gevoel geeft (beloning 2). Zonder dit gevoel van beloning is er namelijk geen motivatie om te eten.
2: Je gewoonten + interpretaties
Ook jouw interpretatie (indruk) van eten bepaalt of je eten als belonend ervaart.
Vanaf jongs af aan leren we dat we sommige voedingsmiddelen lekker vinden en andere misschien niet lusten. Wat je lekker vindt smaken geeft dus telkens een (sterkere) beloning.
Waar de beloning vanuit het brein voor overleving er een is die voor iedereen geldt, is de kracht van gewoonten en voorkeuren juist verschillend per persoon. Wat ik graag eet, hoef jij niet perse lekker te vinden en andersom.
Wanneer je een zak chips ziet, of de geur van je favoriete gerecht ruikt krijgen de meeste mensen automatisch zin om dit te eten. Je brein evalueert op dat moment elke prikkel die hij krijgt. Met prikkels bedoel ik bijvoorbeeld het zien, ruiken, voelen (externe prikkels), maar ook je eigen gedachten en gevoelens bij het eten (interne prikkels). De geur van eten of de gedachte aan chocolade zijn prikkels die je brein kan beoordelen als plezier of onplezierig.
Wanneer je bijvoorbeeld niet van spruitjes houdt kan je brein dit als onplezierig beoordelen.
Elke prikkel kan een mogelijke trigger zijn om naar bepaald voedsel te verlangen (zie ook onderstaande afbeelding). Je brein maakt een snelle evaluatie (interpretatie) van de prikkel en neemt op basis daarvan een (onbewuste) beslissing: ga ik toenadering zoeken of juist afstand nemen? Dit mechanisme werkt niet alleen rondom eten zo maar ook bij andere prikkels in het dagelijks leven.
Bij het zien van een ernstig verwond persoon, zullen mensen afhankelijk van hun interpretatie terugdeinzen of toenadering zoeken. Is je interpretatie: ‘Dadelijk zie ik bloed of een ernstige verwonding’ dan blijf je op afstand. Terwijl de interpretatie van een arts heel anders kan zijn: ‘Ik weet wat ik moet doen, ik ga kijken of ik op dit moment iets voor deze persoon kan betekenen’. Op basis daarvan zal een arts juist toenadering zoeken.
Simpel gezegd:
prikkel + interpretatie -> beoordeling -> plezierig/onplezierig
Na de interpretatie volgt pas het verlangen die je motiveert om bepaald gedrag uit te voeren. In het voorbeeld van de verwonde persoon is het gedrag afstand nemen en niet kijken. En bij de arts is het dichterbij lopen en proberen te helpen.
Zo werkt het ook met voedsel. Jouw interpretatie van de prikkel of combinatie van prikkels geeft je een beoordeling die je als plezierig of onplezierig ervaart. Wanneer je maar vaak genoeg het zien van lekker eten op laat volgen door opeten van dit lekkers, ontwikkel je de gewoonte en beloning voor jezelf. Binnen de psychologie noemen we dit bekrachtiging, door de beloning neemt het gedrag toe.
3: Voedselomgeving
Onze voedselomgeving draagt bij aan het beloningsgevoel voor eten. Misschien is de term voedselomgeving nieuw voor je, ik bedoel daarmee: het eten in je eigen huis, auto, op je werk, de supermarkten, winkels, kiosken, restaurants, reclame over eten op tv, onderweg of je telefoon. We bevinden ons de hele dag in een obesogene voedselomgeving.
Onze leefomgeving stimuleert ons de hele dag om veel te eten en weinig te bewegen. De reclames overtuigen je van al die mooie ‘geniet momentjes’ en de blijde gevoelens die samen moeten gaan met het eten of drinken van hun product. Vanaf jonge leeftijd leren we (onbewust) dat het gepast is om jezelf te belonen met eten of je nu iets te vieren hebt of juist troost zoekt.
Hadden onze voorouders ooit kunnen bedenken dat wij zouden rondlopen in een supermarkt met duizenden producten? Waar je met gemak binnen half uur eten voor een hele week bij elkaar zou verzamelen? Voor ons oerbrein is dit het paradijs, met weinig moeite verzamelen we gemakkelijk veel calorierijk voedsel wat bijdraagt aan onze overleving. Maar helaas wordt er nu misbruik van je natuurlijke instincten gemaakt.
Er is een mismatch tussen ons natuurlijke instinct om calorierijk voedsel te eten en de huidige voedselomgeving. Waar veel eten vroeger belonend was, draagt het nu bij aan ziekten als diabetes, hartklachten en ernstig overgewicht.
Het is ongelooflijk hoeveel voedingsmiddelen er de afgelopen 60 jaar bijgekomen zijn. In eerste instantie was dit vooral heel handig en efficiënt voor mensen.
Een paar voordelen op een rij:
1. Eten was gemakkelijker beschikbaar
2. Er kwam steeds meer keus en variatie
3. Eten was al bereid of ineens een stuk sneller klaar
4. De prijs per calorie ging omlaag door calorierijke voeding, het werd dus goedkoper om aan je calorie behoeften te voldoen.
Pas rond de jaren 60 werd het normaal om soep uit een pakje of blik te eten. Een ‘verse’ soep maken bestond niet langer uit groenten snijden en koken, je kon voortaan een zakje opentrekken en alleen water toevoegen.
Het gemaksvoedsel was geboren en hier maakt iedereen graag gebruik van. We zijn liever lui dan moe. Ons brein is er op gericht om zo efficiënt mogelijk te werken met zo min mogelijk energie verspilling. Vandaar dat veel gewoonten al snel volledig onbewust en automatisch gaan. Je brein heeft onthouden dat het goed is om met zo min mogelijk energie verbruik zoveel mogelijk eten binnen te krijgen.
Maar langzaamaan is dit gemaksvoedsel steeds meer plezier voedsel geworden. Ik noem dit ook wel ‘Magic Food’, gericht op ons als consument om er ons mee te misleiden en er veel geld aan te verdienen. Voedsel met een magische aantrekkingskracht die bedacht en getest is door voedingsontwikkelaars die factoren als smaak, mondgevoel en structuren aanpassen om het juiste ‘blisspoint’ te bereiken. De zoektocht naar bijvoorbeeld de juiste verhoudingen van suiker en vet in één product. Zodat je er niet genoeg van kan krijgen. Je sneller geneigd bent om het hele product in één keer op te eten en je deze vaker wilt kopen. Net niet te zoet of te zout, maar met de ideale winst aan hun product.
4: Je persoonlijkheid
Jouw persoonlijkheid is de vierde en laatste reden waarom eten een beloning voor je kan zijn. Samen met je gewoonten en interpretaties bepalen je karaktereigenschappen ook je eetpatroon. Die ene vriendin die altijd steady hetzelfde eet, en nooit een grammetje aankomt heeft het voor een deel te danken aan haar karakter.
Op welke manier speelt je karakter een rol bij je eetpatroon?
Ik zal je een paar voorbeelden geven. Laat ik bij mezelf beginnen…
Ik ben iemand die open staat voor nieuwe ervaringen, graag afwisseling heeft en steeds nieuwe dingen wilt beleven. Dat zie je terug op verschillende levensgebieden, de verschillende reizen die ik heb gemaakt, het feit dat ik met een Sri Lankaanse partner ben getrouwd, maar ook in mijn eetpatroon.
Ik wissel graag af met datgene wat ik eet, elke dag hetzelfde vind ik saai (uitgezonderd mijn havermout ontbijtje) ik wil verschillende groenten, fruit en maaltijden eten. Dat houdt me tevreden door de beloning die afwisseling mij geeft.
Helaas heeft mijn behoefte aan afwisseling en nieuwe belevingen ook een risico. Bij het uitkomen van een nieuwe smaak koekjes, chocolade of chips wordt ik nieuwsgierig. Mijn brein verwacht een mogelijke nieuwe beloning en mijn gedrag is het kopen van dit voedsel. Wanneer ik minder open zou staan voor nieuwe dingen zou ik minder snel het verlangen hebben om nieuwe voedingsmiddelen te proberen.
Nu naar jou, misschien ben je wel iemand die anderen graag een plezier doet? Vind je het lastig om nee te zeggen tegen de ander? Grote kans dat jij op een verjaardag of op bezoek bij een vriendin iets eet terwijl je dat niet van plan was of wilde doen.
Wellicht heb je net besloten om wat minder te snoepen en heeft je vriendin speciaal voor jou je favoriete chocoladereep in huis gehaald. In eerst instantie zeg je nee, maar je vriendin blijft aandringen, ‘ah toe nou, ik heb het speciaal voor jou gehaald!’ uiteindelijk ga je overstag. Het eten is dan misschien niet eens de beloning, jouw vriendin een plezier doen is dan je beloning. Je wilt immers aardig gevonden worden en vriendelijk zijn (meegaandheid) voor anderen is belangrijk voor je.
Kortom, je persoonlijkheid speelt een belangrijke rol in je eetgedrag en de beloningen die je aangenaam vindt. Het is dan vaak niet zozeer de beloning van het eten van iets lekkers, maar eerder de beloning van dat waar jij je prettig bij voelt in het contact met anderen of naar jezelf toe.
Tips als jij jezelf te vaak beloond met eten:
- Neem je beloningsgewoonten onder de loep. In mijn online cursus leg ik je trouwens precies uit hoe je jouw eetgewoonten kan doorbreken. Ga op zoek naar andere manieren om het gevoel van beloning te krijgen, houdt rekening met je voorkeuren op basis van je persoonlijkheid. Voor jou is de beloning wellicht rustig een boek kunnen lezen terwijl een ander liever een gezellige avond met vrienden heeft.
- Probeer meer bewust te zijn van je overtuigingen. Zowel in positieve als negatieve zin. Welk oordeel geef jij jezelf bij het eten van iets? Is het uiteindelijk vooral een straf of een oprechte beloning?
- Breng je persoonlijkheid in kaart en neem dat als uitgangspunt om je strategie te bepalen. Dit vergroot de kans op het vinden van een lange termijn oplossing, die in jouw leven past, die bij jouw als persoon past. Want wat jij nodig hebt of wilt bereiken hoeft niet hetzelfde te zijn als jouw vriendin, buurvrouw of collega.
Is het slecht dat eten een beloning voor je is?
Graag sluit ik af met een vraag die tot nu toe onbeantwoord is gebleven: Is het slecht dat eten een beloning voor je is? Nee! Het is noodzakelijk om te overleven.
Maar wees voorzichtig met Magic Food! Dat kan ongemerkt je verlangen naar beloning versterken, daarmee bedoel ik meer cravings creëren. Wanneer je vooral voedzaam eet, lukt het beter om te genieten van dit gezonde eten dan wanneer je heel af en toe voedzaam eet.
Dit komt doordat je smaakpapillen gewend raken aan bewerkt voedsel. Ze geven je een minder sterke beloning voor het eten van gezonde voeding. In de huidige voedselomgeving kan het dan zomaar zijn dat je (door een combi van eetgewoonten en persoonlijkheid) gevoeliger bent voor voedselcravings dan andere vrouwen. Je gebruikt eten te snel om jezelf een fijn gevoel te bezorgen. En ik hoor vaak van vrouwen dat dit gepaard gaat met schuldgevoelens en schaamte. Hopelijk heeft dit artikel je in laten zien dat er ook krachten aan het werk zijn die los staan van jou als individu!
Wil je meer?
In mijn 1-op-1 traject (online) of locatie Best, gaan we samen aan de slag, zodat jij grip op je eetgedrag krijgt! Eerste gesprek altijd gratis!
Liefs Emmy
